Bizans İmparatorluğu'nda Sosyal Yaşam

 Bizans İmparatorluğu, Constantinus'un 330 yılında Roma İmparatorluğunun ikinci başkenti Bizantion'u kurmasıyla başlayıp, 1453 yılında  Konstantinopolis'in Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedilmesiyle son bulmuştur.

ŞEHİR YAPISI

Konstantinopolis’in dışında bütün önemli Bizans kentleri eski tarihlerde kurulmuştur. Antik çağlarda kurulan bu kentler rastgele gelişmiş ve kendine özgü nitelikler kazanmıştır. Aynı zamanda bu kentler önemli sanayi ve ticaret kenti olmuştur. Konstantinopolis’in surlarını çevrelediği alan yedi tepenin içerisindedir. Roma imparatorluğu ile benzer olan bir kent dokusu vardır. Evler ise merkezi bir salon çevresinde yapılmış, salon genellikle evin erkeğinin kabul salonu olarak kullanılmıştır. Oturma odalarında kadınlardan çok erkekler tarafından kullanılmıştır. Kadınlar vakitlerinin çoğunu evin üst katlarında çocukları ve hizmetlileriyle geçirmiştir (Yıldız, 2009, s.41-42).

SOSYAL YAŞAMDA HALK VE SOYLULAR

Bizans imparatorluğu sosyal yaşantısı, içerisinde bulunduğu zaman ve şartlarda sürekli değişiklik göstermemesine rağmen bazen farklılıklar doğmuştur. Bazı dönemlerde soylu ailelerin yönetimi altına giren Bizans’ta, halkla saray halkı arasında sürekli olarak bir kopukluk olmuştur. Ancak siyasi sahnede saray her zaman halkın desteğini almaya çalışmıştır. Bizans’ta merkezi yönetimi, saray memurları ile sivil memurlar yürütmüştür. İmparatorlar, geleceği açısından bu insanları hep kendi çevresinden seçmiştir. İmparatorlar hipodrom oyunlarında halkı istediği gibi etkilemeyi başardıkları bilinmektedir (Ertuğrul, 1988, s.21).

Hipodrom kent halkın için yaşamın merkezi olmuştur. Hipodroma bir jeton verilerek veya ücretsiz girilirdi. Sınıf ve işçi fark etmeksizin sadece bütün erkek halkına açık olmuştur. Bizans yaşamı için kilise ve sirkler önemli etken olmuştur ve bu bakımdan Roma imparatorluğundan çoğu şeyi ödünç almıştır. Bizanslılar eğlenceye çok düşkün bir imparatorluktur. Bu yüzdende kentlerde sık sık şenlikler eğlenceler yapılır, oyunlar oynanmıştır (Rice, 2002, s.142).

Öğrencilere yasak olan hanlardaki eğlenceler dışında, hipodromda yapılan eğlenceler çok ünlüydü.  Bu oyunlar zaman içinde öylesine gelişmiş ki, hipodrom aynı zamanda siyasi bir sahne niteliği kazanmıştı. Hatta Justinianus’un Nika ayaklanmasını hipodromda kanlı bir şekilde bastırmış olması meşhur olmuştur (Ertuğrul, 1988, s.21).

SOSYAL YAŞAMDA KÖYLÜLER

Köylü halkı Bizans imparatorluğunda çoğunluktaydı.  Yaşamlarını aileleriyle ve kilisenin çevresinde geçirirlerdi.  Köy rahipleri sadece köy halkının  yararına ayin düzenler aynı zamanda da okuma ve yazma öğretmiştir. Köylülerin yaşamı mevsimlik zevkler dışında kilise kutlamaları, düğünler, yıllık kurulan panayırlarda eğlenmişler. Onlar için kırsalda eğlence sunardı, uzun bir günün bitiminde işin bitmesinden bile hoşnut olurlar. Köy halkı içinde farklı meslek gruplarından insanlarda vardı. En çok zanaatkarlara önem verilmiş,  ayrıcalıklar da tanınmıştır. Hatta vergiden de uzak tutulmuştur. Kırsaldaki insanların bir bölümü kendileri için bir bölümü ise imparatorluk için çalışırdı (Yıldız, 2009, s.44-45).

KÜLTÜR YAPISI

Bizans halkı için banyo önemliydi. Günde üç kez yıkandıkları bilinmekte. Bizans halkı  Contantin ile birlikte pagan dininden hristiyanlığa geçmişti. Hristiyanlık dinin de doğduklarında kötülüklerle doğdukları düşünülür ve yeni doğan bebeğe vaftiz töreni hazırlanır. Bizans imparatorluğunda da böyleydi.  Yalnızca kötülüklerden arınmaları için, doğdukları sırada yapılan vaftiz töreni yapılır. Yapılan vaftiz onlar için ömür boyu yeterli olurdu. Başlarını ise, yıkanmaları bittikten sonra suya sokarak temizlemişler. Vaftiz törenlerinden dolayı bazı kiliselerde  banyo olduğu görülür. Bunun yanında halka açık hamamlar da vardır (Ertuğrul, 1988, s.22).

Bizans imparatorluğu'nda yaşayanlar öldüklerinde maddi durumlarına göre gömülür. Saraylarda yaşayanlar ve saray çevresindeki soylular, özelikle İmparatorlar porfir lahitlerle gömülmüştür. Fakir  bizans halk ve köylü kesim daha basit mezarlara konularak gömülmüştür. Ölmek üzere olan birinin ağzına, komünyon denilen törenle ekmek ve şarap verilir. Ölen kişinin gözleriyle ağzı kapanır, şarapla silinirdi. Göğsünün üzerine çapraz yerleştirilen elleri, beyaz bezle sarılmıştır. Mezara eşya koymak yasaktı ama eski geleneklerinden kopamanyan halk  engellenememiştir. Bu usul, antik dönemden gelen bir adet olarak sürüp gitmiştir. Lahit mezarlarının yanı sıra, rolik muhafazalarına da (kemiklerin saklandığı küçük lahitler) çoğu zaman rastlanmıştır (Ertuğrul, 1988, s.23).

Kaynakça

Ertuğrul, Ö. (1988). Bizans’da Sosyal Yaşam. Taha Toros Arşivi.

Rice, T. T. (2008). Byzantines. Orta çağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler II. Ankara: Y Yayınları.

Yıldız, S. (2009). Bizans Tarihi, Kültürü, Sanatı ve Anadolu’daki İzleri. Ankara: Detay Yayıncılık.

https://tr.wikipedia.org/wiki/Bizans_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu