İmparatoriçe İRENE

       Irene, Macaristan Kralı I. Ladislaus ile, Svabyalı Adelhayd’ın kızlarıdır. 1088 de Estergon’da doğmuştur. 1090 yılında annesi Adelhayd’ı, beş yıl sonrada babası I. Ladislaus’u kaybetmiştir. Komnenos Hanedanı’nın kurucusu I. Aleksios Komnenos’un, imparatoriçe Irene Dukaina’nın büyük oğlu, II. Iaoones siyasi ilişkiler için İrene ile evlenmiştir. Evlenmeden önceki ismi Prişka’dır. Evlendiğinde Ortodoks Kilisesi’ne kabul edilmiş ve Irene ismini almıştır.  Irene’nin sekiz çocuğu olmuştur. Dört kızı vardır.  İki çocuğu Aleksios Komnenos ve I. Manuel Komnenos imparatorları olmuştur. Diğer çocukları ise iyi evlilikler yapmışlardır. İrene, eşive oğullarının gücü nedeniyle sarayda el üstünde tutulmuştur. İrene sakin ve uyumlu bir yaşam sürmüştür. Servetini hayır işlerine harcamış cömert bir İmparatoriçe olmuştur (Öztürk, 2016, s.127).

Ayasofya Güney Galeri Doğu Duvarında Komnenos Mozaiği Detayİmparatoriçe Irene

Irene ve kocası Ioannes’in İstanbul’daki Ayasofya’da güney galerisinde mozaikte tasvirleri bulunmuştur. Tasvirlerinin kimin yaptırdığı bilinmemektedir. Bizanslı sanatçılar için imparator ve din önemlidir bu yüzden kendi imzalarını eklememişlerdir.

 Ayasofya Güney Galeri Doğu Duvarında Komnenos Mozaiği

       İstanbul, Ayasofya güney galerisinin doğu duvarında Komnenos mozaiği yer almıştır. Galerinin bu bölümü imparator, ruhban ve saray üyelerine ait bir alan olmuştur. Mozaiğin merkezinde Meryem ve çocuk İsa yer almıştır. Meryem’in solunda İmparatoriçe İrene elinde bir rulo tutarken tasvir edilmiştir. Meryem’in sağ tarafında ise II. İoannes Komnenos elinde para kesesiyle tasvir edilmiştir. Mozaiğin sağ tarafında duvardan çıkıntılı paye üzerinde ise oğulları Aleksios tasviri vardır. Bu mozaiğin 1122 -1134 yılları arasında yapılmıştır (Erdihan, 2015, s.18)

      Ünlü Pantokator Manastırı’nın yapımına Irene tarafından başlanmıştır. Eşi II. Ioannes tarafından devam edilmiştir. II. Ioannes ’in yazdığı yazılarda manastırın yapımı, tasarımı ve bitişine yakın 13 Ağustos 1134 yılında öldüğünü yazmıştır. Ölümünden sonra Azize ilan edilmiştir. Yaptığı manastır erkeklere ait bir manastırdır ve birbirine bitişik üç kiliseden oluşmaktadır. Bir kilise İsa’ya, diğeri Meryem’e ortadaki kilise ise Melek Mikail’e adanmıştır. Ortadaki bölümde Komnenos ve Palageos hanedanlarının mensupları İmparator II. İoannes Komnenus, İmparatoriçe Irene, İmparatoriçe Berthaa Schulzbach, İmparator I. Manuel Komnenus, İmparator V. Ioannes Paleologos’un bu manastırda gömüldüğü bilinmektedir. Pantokrator Kilisesi Osmanlılar zamanında camiye çevrilmiştir. Günümüzde ismi Zeyrek Kilise Camii adını almıştır (Öztürk, 2016, s.130).

Zeyrek Kilise Cami 

KAYNAKÇA

Erdihan, Y. (2015). Ayasofya’da Zoe ve Komnenos Mozaikleri: Resimler Düzenleme ve Konu Üzerine. Art Sanat Dergisi. Cilt 4, s.15 – 37, İstanbul.

Öztürk, N. (2016). Bizans’ın Asil Kadınları. İstanbul: E Yayınları.

https://islamansiklopedisi.org.tr/zeyrek-kilise-camii