İKONA NEDİR ?

  Kilise duvarlarındaki  duvar resimlerine   ikona adı verilmiştir. İkona, Hristiyan resim sanatında dini konulu betimlemelere denir. Grekçe “eikon” benzemek, benzetmek sözcüklerinden türetilmiştir. Genellikle Meryem ve İsa konulu ikonlar çoğunlukta olsa da azizler ve melek ikonalarını da kiliselerde görmekteyiz. İkonaları sadece duvar resimlerinden ibaret değildir.   Doğu Ortodoks kiliselerinde ikona, belli tekniklerle ahşap üzerine yapılan taşınabilir resimlerde vardır.

  Özellikle bir veya iki ana figür üzerinde yoğunlaşan portre tarzı görüntülerle ilişkili olsa da, terim aynı zamanda Doğu Hristiyanlığınca üretilen ve anlatım sahneleri de dahil olmak üzere çeşitli sanatsal  dini imgelerin çoğunu kapsamaktadır. Ayrıca ikonalar metal, kumaş üzerine işlemeli,  taş, ahşap üzerine boyanmış, mozaik veya fresk işlerinde yapılmış, metal  veya kağıt üzerine basılmış şeklinde de olabilmektedir.

  Doğu Ortodokslar, Hristiyan ikonalarının üretiminin Hristiyanlığın ilk günden bu zamana kadar devam ettiğini ve o zamandan beri  bir gelenek olduğunu iddia etmişlerdir. sanat tarihine baktığımızda İkonaların daha önceleri var olmuş olsa da 3. yüzyıla kadar Erken Hristiyan sanatında var olan ikonaların daha sonraki yüzyıllarda büyük ölçüde yapıldığı düşünülmektedir. çoğu ikona günümüze gelememiştir. Bu durumun bir sebebi de 726- 842 yıllarında Bizans İkonoklazmasıdır. İkonoklazma,  "tasvir kırıcılık" anlamına gelmektedir. Kültürel değer taşıyan çeşitli ögelerin siyasi ya da dinî sebeplerle bilinçli olarak imha edilmesine İkonaklazma denilmektedir. Bizans İmparatorluğu'nda İkonaların tahrip edildiği dönem ikona yapmak yasaklanmıştır.

İkonaların ortaya çıkış sebebine bakarsak ;

İncili okuyamayan Hristiyan halka, hristiyanlık tarihini ve İsa'nın hayatı ile ailesini anlatmak için ibadet yerlerinin duvarlarına boya veya moxaik yöntemiyle tasvirler yapılmıştır. Bunlar  Müslümanlıktaki yazıların gördüğü vazifeyi görmüştür.

Papazlar İncili okuyamayan halka Hıristiyanlığın tarihini ve İsa ile velilerin hayatını ve din
büyüklerini anlatmak için bütün ibadethanelerin duvarlarını mozaik resimlerle tezyin ettikleri gibi
ayrıca boya resimler de asarak süslemişlerdir. Bunlar Müslümanlıktaki yazıların gördüğü vazifeyi
görmüştür. Resimlerde yaldıza ve süse çok önem verilmiş, hatta Hz. İsa’yı kendi sade elbisesiyle
değil, bir padişah gibi yaldızlı, mükemmel kumaşlarla giyinmiş bir halde resmetmişlerdir.  İkonalar Hıristiyan ayinlerinin vazgeçilmez bir parçası olmuştur.  Yedinci Ekumenik Konsil’in kararlarına göre ikonasız bir kutsal ayin yapılamamaktadır.

İkonalar nasıl yapılıyordu ?

İkona yapımı için dayanıklı ve sert  ağaçlar seçilmiştir. Selvi başta olmakla  meşe, gürgen ve ceviz ağacı tercih edilmiştir. Yekpare  tahta levhanın üzerine kat kat tutkal sürülüp, tutkal kuruyup sertleşince  sünger taş ile perdahlanarak, pürüzsüz bir hale getirilmiştir. Daha sonra  ahşabın rutubetten korunması için tahtanın üzerine keten bir bez yapıştırılarak sathın
üzeri tutkalla karışık alçı ile sıvanarak düzeltilmektedir. Böylece tahta, resim yapmaya hazırlanmış
olmaktadır. Hazırlanan tahta levha üzerine, madeni bir kalemle ya da ince bir fırçayla resmin ana
hatları çizilmektedir. Geleneksel boyama usulüne göre; birebir yumurta sarısı, sirke doğal toz
renklerle karıştırılmakta ve boyama işlemi yapılmaktadır.
İkona resmedildikten sonra, renklerin parlak görünmesi için üzerine koruyucu bir vernik
sürülmektedir. Zamanla vernikler bir yandan mumların ve kandilin isi, diğer yandan verniklerin
oksitlenip kararması ile eserler parlak görünümlerini kaybetmektedirler. Bu nedenle belirli süreler
içerisinde temizlenip restore edilmeleri gerekmektedir. Bazı ikonalar adak mahiyetinde zamanla
gümüşle kaplanmıştır ( Yıldız, Doğrucan, 2022).

Kaynak :

https://tr.wikipedia.org/wiki/Bizans_ikonoklazm%C4%B1

https://www.etymonline.com/search?q=icon

YILDIZ, Sevcan, DOĞRUCAN Ayşegül. HIRİSTİYAN KONSİLLERİ VE İKONOKLAST AKIMLARA ETKİLERİ. AL- FARABİ Dergipark. 2020.